مدرسه علمیه فاطمیه س سرابله

هر عمل دینی برای آنکه عبادتی مقبول در پیشگاه خدای متعال تلقّی شود، باید شرایطی داشته باشد که بخش عمده¬ای از این شرایط به شخص عمل کننده مربوط می¬شود. اینها همان اموری است که گاهی به عنوان «دین» از آن یاد می¬شود؛ دین صحیح و مطابق خواست خداوند. در فرمایشی از امیرمؤمنان (عليه‌السلام) به این حقیقت اشاره شده است که هیچ کار خوبی از غیر شخص دیندار پذیرفته نیست: اَیّها النّاسُ! دینَکم! دینَکم! تَمَسَّکُوا به و لا یُزیلنَّکُم اَحٌَد عنه. لِأنَّ السَّیِّئَةَ فیه خَیرٌ مِنَ الحَسَنَةِ فی غَیرِه. لِأنَّ السَّیِّئَةَ فیه تُغْفَرُ و الحَسَنَةَ فی غَیرِه لاتُقْبَلُ. 1 ای مردم! مراقب دین خود باشید! مراقب دین خود باشید! به آن تمسّک کنید و کسی شما را از آن خارج نسازد و برنگرداند. زیرا کار بد در دین، از کار خوب در غیر دین بهتر است. چون کار بد در دین بخشوده مي ¬شود، امّا کار خوب در غیر دین پذیرفته نمی¬شود. پس قبل از انجام هر عملی، باید دینی را که شرط پذیرفته شدن همۀ اعمال است، بشناسیم. و این امر با مراجعه به احادیث کاملاً روشن مي ¬گردد. فردی در حالی¬که نوشته¬ای همراه خود داشت، خدمت حضرت باقرالعلوم (عليه‌السلام) رسید. ایشان پیش از آنکه او نوشته¬اش را باز کند، فرمودند: هذه صَحیفَةُ مُخاصِمٍ یَسْأَلُ عَنِ الدّینِ الذی یُقْبَلُ فیه العَمَلُ. این، نوشتۀ بحث¬کننده¬ای است که سؤال مي ¬کند دربارۀ آن دینی که عمل در آن پذیرفته است. آن شخص گفت: خدا شما را رحمت کند. این همان چیزی است که من مي ¬خواهم. آنگاه حضرت فرمودند: شَهادَةُ أنْ لا إلهَ ¬الّا اللهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ له و أنَّ محمّداً (صلي‌الله عليه و آله وسلم) عَبْدُهُ و رَسُولُهُ، و تُقِرُّ ما جاءَ مِنْ عِندِ اللهِ، و الوِلایَةُ لَنا اَهْلَ¬البَیتِ، و البَراءَةُ مِنْ عَدُوِّنا، و التَّسلیمُ لِأَمرِنا، و الوَرَعُ، و التَّواضُعُ، و انتظارُ قائمِنا؛ فإنّ لَنا دَولةً إذا شاءَ اللهُ جاءَ بها. 2 گواهی دادن به توحید پروردگار و اینکه حضرت محمد (صلي‌الله عليه و آله وسلم) بنده و فرستادۀ اوست، و اقرار به آنچه از جانب خداوند آمده و پذیرفتن ولایت ما اهل¬بیت (عليهم‌‌السلام)، و بیزاری جستن از دشمن ما، و تسلیم شدن نسبت به امر ما، و ورع، و فروتنی، و در انتظار قیام¬کنندۀ ما بودن؛ چون برای ما دولتی است که هرگاه خداوند بخواهد، آن را محقّق مي ¬سازد. طبق این بیان، انتظار قائم اهل¬بیت (عجل‌الله تعالي فرجه الشريف) از ارکان دینی است که عمل در آن پذیرفته مي ¬شود. در حدیث دیگری ابوبصیر از حضرت صادق (عليه‌السلام) نقل مي ¬¬کند که ایشان روزی چنین فرمودند: ألا اُخْبِرُکم بما لا یَقْبَلُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ العِبادِ عَمَلاً اِلّا به؟ آیا شما را خبر ندهم به آنچه خدای عز و جل هیچ عملی را از بندگان جز به سبب آن نمی¬پذیرد؟ ابوبصیر عرض مي ¬کند: بله، بفرمایید. آنگاه حضرت چنین توضیح مي ¬دهند: شَهادَةُ أنْ لا اِلهَ¬ الّا اللهُ و أَنَّ محمّداً (صلي‌الله عليه و آله وسلم) عبدُهُ [و رسولُه]، و الاِقرارُ بِما اَمَرَ الله، و الوِلایَةُ لنا، و البَراءَةُ مِنْ اَعْداءِنا،ـ یعنی الأئمةَ خاصّةًـ و التسلیمُ لهم، و الوَرَعُ، و الاِجْتِهادُ، و الطُّمَأْنِینَةُ، و الانتظارُ لِلْقائم (عجل‌الله تعالي فرجه الشريف). 3 گواهی دادن به توحید پروردگار و اینکه حضرت محمد (صلي‌الله عليه و آله وسلم) بنده (و فرستادۀ) اوست، و اقرار به آنچه خداوند دستور فرموده، و ولایت ما، و بیزاری جستن از دشمنان ماـ منظور خصوص ائمه (عليهم‌‌السلام) است- و تسلیم شدن نسبت به ایشان، و ورع، و کوشش (در راه عمل به شرع)، و طمأنینه، و در انتظار حضرت قائم (عجل‌الله تعالي فرجه الشريف) بودن. بنابراین هیچ عملی در دین، بدون حالت انتظار مهدی موعود (عجل‌الله تعالي فرجه الشريف) مقبول درگاه الهی نیست. منظور از مقبول شدن این است که آن عمل، عبادتی تلقّی شود که مشمول پاداش پروردگار قرار گیرد و باعث تقرّب شخص به پیشگاه الهی شود. پاداش¬هایی که برای انجام یک عمل خاصّ در کتاب و سنّت آمده است، همگی بر عمل مقبول، مترتّب مي ¬شود و اگر آن عمل، حائز شرایط قبولی نباشد، انجام دهندۀ آن استحقاق هیچگونه پاداشی از جانب خداوند ندارد. با این وصف بدون حال انتظار قائم (عجل‌الله تعالي فرجه الشريف) استحقاق هیچ خیر و پاداشی بابت انجام عبادت برای انسان پدید نمی¬آید. البته اگر خداوند بخواهد از روی فضل و کرم خویش، یک عبادت ناقص و فاقد بعضی شرایط را از بنده¬ای بپذیرد، بحث دیگری است، ولی آنچه طبق وعده¬های الهی و براساس مقرّرات وضع شده، سبب قبولی اعمال است، همان شرایط اعلام شده مي ¬باشد.

منابع:

1. معاني الاخبار ص 185 و 186.
2. اصول کافي، کتاب¬الايمان و الکفر، باب دعائم الاسلام، ح 13.
3. غيبت نعمائي باب 11 ح 16.
4. کمال¬الدين ج 2 ص 377 باب 36 ح 1.
5. البته انتظار ظهور يک مصلح جهاني در غير اسلام هم مطرح بوده است ولي مبناي ما در اين کتاب بحث انتظار در فرهنگ اماميه (شيعيان دوازده امامي) است که در آن، منجي بشر شخص حضرت حجة بن الحسن العسکري (عج) هستند و انتظار را صرفاً نسبت به ظهور ايشان مطرح مي¬کنيم.
6. بحارالانوار ج 102 ص 112.